1. Nem chua
Nem chua Thanh Hóa từ lâu là đặc sản nổi tiếng bởi vị chua thanh, giòn, ngọt, thơm, cay đậm đà. Nhiều người khi biết nem được làm từ thịt sống thường e ngại, không dám ăn. Nhưng nếu có dịp tìm hiểu về cách làm nem nơi đây, bạn sẽ thấy nem được chế biến qua nhiều công đoạn kỹ lưỡng, từ khâu chọn nguyên liệu cho tới khi đóng gói sản phẩm.
Nem chua Thanh Hóa
Thịt heo để làm nem phải là loại thịt nóng, nghĩa là khi heo vừa mới xẻ thịt thì người thợ làm nem phải thái, xay, chế biến ngay. Và để có được những sợi bì trong, ngon, người thợ phải cạo thật sạch phần mỡ còn sót lại trên bì, cho tới khi lớp bì mỏng, trắng tinh, trong suốt. Sau khi nguyên liệu chính là thịt và bì đã xong, người thợ sẽ trộn hai hỗn hợp này với thính gạo, muối, bột ngọt, đường, thêm chút nước mắm cho thơm, rồi gói. Loại lá chuối đem gói nem phải là lá chuối ngự vừa xanh vừa dày, để bảo đảm trong quá trình vận chuyển và lưu giữ nem tiếp tục lên men. Khi ta bóc lớp lá chuối màu xanh ở ngoài, đã thấy lộ ra màu hồng của thịt, màu trắng của sợi bì, màu đỏ của ớt và thưởng thức sẽ gặp vị chua thanh của thịt, dai giòn của sợi bì, cay của ớt, thơm của tỏi, chát ngọt của đinh lăng - hương vị rất riêng mà không phải nem chua nơi nào cũng có.
2. Bánh gai Tứ Trụ
Bánh gai Tứ Trụ khởi đầu là do người làng Mía trong vùng làm ra để cúng giỗ Lê Lợi, Lê Lai, cúng ông bà Tổ tiên trong Tết Nguyên đán và lễ hội trong năm. Dần dần nghề làm bánh gai được phổ biến ở các làng vùng Tứ Trụ xã Thọ Diên và trở thành đặc sản của xứ Thanh nổi tiếng cả nước.
Bánh gai Tứ Trụ
Nguyên liệu làm dễ tìm kiếm, nhưng lại hơi cầu kỳ. Gạo nếp cái hoa vàng xay lọc lấy tinh bột, mật mía loại ngon nhất vùng, thịt lợn nạc làm thành ruốc bông, đậu xanh đãi vỏ, đồ chín giã nhỏ, dừa già nạo thành sợi trắng như sợi cước, vừng rang vàng thơm, lá gai (cây gai mọc trên đồi, củ gai thường làm thuốc an thai) tước gân, luộc lên giã nhỏ lấy tinh bột, lá chuối khô để gói bánh.
3. Chè lam Phủ Quảng
Chè Lam là một món ăn quen thuộc của nhiều vùng miền nước ta. Nhưng có lẽ chẳng nơi nào có món Chè Lam độc đáo như vùng Phủ Quảng xứ Thanh - Bởi lẽ Chè Lam Phủ Quảng thơm ngon vì cái vị giòn giòn độc đáo tan ra ngay trên đầu lưỡi.
Chè lam Phủ Quảng
Mộc mạc và dân dã đến vậy nên Chè Lam luôn là nỗi nhớ thẳm sâu trong mỗi người con Phủ Quảng, dù có đi nơi đâu cái hương vị quê nhà vẫn len lỏi trong tâm trí. Nỗi nhớ ấy có vị ngọt ngào của hạt nếp quê, của giọt mật thơm chắt chiu từ lòng đất, hòa lẫn với hương gừng cay nồng nàn sâu lắng, có hình hài miếng bánh nhỏ xinh, cứ giòn tan khúc khích như tiếng cười thơ trẻ.
4. Phi Cầu Sài Tiến Vua
Phi có ở nhiều nơi, nhưng chỉ có Phi cầu Sài – sản vật quý của khúc sông Trà, ranh giới giữa hai huyện Hậu Lộc và Hoằng Hóa xứ Thanh mới được xem là “sơn hào hải vị’’ để dâng vua, vì thế nó còn có tên Phi tiến vua...
Phi Cầu Sài Tiến Vua
Không những vậy, đất Hạc Thành xưa (tên gọi cũ của Thành phố Thanh Hóa) còn để nhớ cho nhiều du khách rành ẩm thực bởi món canh phi Cầu Sài, được con gái làng Phượng Đình - một làng cổ bên dòng sông Ngu Giang nổi tiếng xinh đẹp, nức tiếng nấu ăn ngon thường nấu và rao bán khắp tỉnh thành.
5. Bánh răng bừa
Bánh răng bừa (có nơi gọi là bánh tẻ hoặc bánh lá), riêng người Thanh Hóa gọi tên như thế vì hình dạng chiếc bánh trông giống cái răng bừa. Đây là loại bánh truyền thống thường được làm vào ngày rằm, ngày giỗ, ngày Tết Nguyên đán hay những khi nhà có công việc.
Bánh răng bừa
Những chiếc bánh răng bừa dẻo thơm chấm vào bát mắm ngon thì không còn gì tuyệt bằng. Phải thưởng thức thì mới thấy hết vị ngon của hồn quê đọng lại trong từng miếng bánh. Xưa kia, chỉ những ngày giỗ tết, lễ tục thì trên mâm cỗ của người xứ Thanh mới xuất hiện đĩa bánh răng bừa như thể hiện lòng thành của con cháu đối với ông bà tổ tiên. Giờ đây ta có thể thưởng món bánh răng bừa ở bất kỳ những góc chợ quê, những quán ăn, nhà hàng hay trong các tiệc cưới hỏi trên mảnh đất xứ Thanh này.
6. Dừa Hoằng Hóa
Hoằng Hóa nổi tiếng với dừa làng Nghĩa thuộc xã Hoằng Lộc. Mùa dừa trổ hoa, hương thơm lan rộng, bay xa khắp vùng, cả xóm làng nhuốm mình trong một màu xanh tươi trù phú. Đất tốt nên quả sai, trái ngọt, dừa làng Nghĩa từ lâu đã trở thành quà thơm đặc sản của làng quê Hoằng Hóa hấp dẫn được nhiều du khách gần xa về thẩm thụ.
Dừa Hoằng Hóa
Trái dừa nơi đây to hơn dừa Bến Tre, giá trị nhất là dừa “mùa”, còn gọi là dừa chính vụ. Loại này cùi dày trắng muốt, giòn và thơm; nước nhiều và trong như nước mưa rào mùa hạ, có vị thơm ngọt, mát lành. Ngày hè nóng bức, nước dừa cất ra từ trái dừa chặt trên cây lúc bình minh ló rạng, bỏ mấy hạt muối tinh vào để uống thì cơn khát tan đi chóng vánh, chất men ga tự nhiên và vị thơm bổ, ngọt lành lan tỏa đến vị giác và làm sảng khoái cả tâm hồn người thưởng thức.
7. Ốc bươu hấp lá gừng
Cũng là ốc bươu nhưng ốc Hà Trung béo và ngon khác lạ để khi về xứ Thanh du khách không muốn bỏ lỡ cơ hội thưởng thức món ăn dân dã này, một món ăn nghe rất quen thuộc nhưng vẫn cứ ngon và mới lạ.
Ốc bươu hấp lá gừng
Ốc có thể chế biến thành nhiều món ăn khác nhau như ốc om, ốc hấp, ốc xào... nhưng với ốc bươu hấp lá gừng không chỉ đơn giản trong cách chế biến mà còn khá độc đáo bởi hương vị ấm nồng của lá gừng tươi.
8. Thưởng thức cá suối nướng
Lắm sông, nhiều suối, vùng đất Quan Sơn là môi trường thuận lợi cho sự sinh sôi nảy nở của nhiều loại cá. Cá ở Quan Sơn không to lắm, chỉ bằng ngón tay út người lớn, cùng lắm cũng chỉ bằng cán dao và đặc biệt là cá không hề có vị tanh do sống trong nguồn nước suối tự nhiên.
Cá suối nướng
Cách chế biến món cá suối nướng không cầu kỳ. Cá bắt được làm sạch đem ướp gia vị. Gia vị thường là những nguyên liệu có sẵn ở núi rừng như: mắc khén, rau thơm rừng, ớt, sả, …trộn với muối. Lấy dao khứa chéo phần thân ngoài cá rồi tẩm các gia vị chừng vài phút, cuộn cá với rau thơm, dùng thanh tre tươi kẹp chặt và hơ nướng trên than tro ủ nóng đến khi cá chuyển sang màu vàng, dậy mùi thơm là đã chín. Thưởng thức cá suối nướng chấm muối ớt ăn cùng với xôi ngũ sắc, rượu nếp nương thì bạn khó mà quên món ăn dân dã không kém phần độc đáo này!
9. Thơm nồng hương vị nem nướng (nem thính)
Đây là món nem thính với vị chua của thịt trộn với thính, lá ổi và được cuốn bên ngoài bởi lá chuối khô, sau khi chế biến, nem ngấu, mang đi nướng nên được gọi là nem nướng. Món nem này được làm từ thịt lợn miếng đem ướp với mắm, muối, bột ngọt, hạt tiêu... Thêm tỏi băm trộn tùy theo khẩu vị, đảo thật đều cho ngấm rồi rắc thính vào vừa đủ khô.
Nem nướng (nem thính)
Sau khi ngấu, món nem này được vùi trong tro bếp để ủ chín là thơm ngon nhất. Nhựa từ bì heo sẽ chảy ra, nổ tí tách, tỏa thơm lừng là lúc nem đã chín. Bóc hết lớp lá chuối bao ngoài rồi chấm tương cay xè. Nem nướng còn có thể ăn với xà lách, rau sống, chuối chát, khế... cuốn trong bánh đa nem đặc trưng của miền Bắc Trung Bộ.
10. Ngọt bùi canh đắng xứ Thanh
Với đặc trưng là vị khá đắng nên bạn không dễ gì có thể quen ngay được khi nếm thử lần đầu. Nhưng chỉ sau một vài lần "nhắm mắt" thưởng thức, bạn sẽ "nghiện" cái vị đắng đặc trưng này. Bởi cảm giác đắng ban đầu chỉ ở đầu lưỡi, còn khi nuốt vào trong cổ họng, thì lại cảm thấy thanh mát, ngòn ngọt...
Canh đắng
Lá đắng dùng nấu canh là một loại lá tự nhiên mọc trong rừng có hình dáng giống lá sắn. Nhưng không phải loại lá đắng nào cũng có thể cho bát canh ngon. Người dân xứ Thanh thường chọn hái loại lá dài và mỏng. Canh lá đắng thường được nấu cùng với thịt lợn hoặc cá băm nhỏ, thêm một chút riềng, sả, cơm mẻ, mắm tôm ngon rồi bóp tất cả cho thật đều với nhau, ướp trong khoảng 15 phút. Sau đó, bắc nồi lên bếp đảo đều, đun lửa nhỏ cho đến khi nồi canh sôi bùng lên, khuấy vào thấy sền sệt là được.
11. Rượu nếp Nga Sơn
Rượu nếp Nga Sơn
Chỉ cần nhấp một giọt, du khách sẽ cảm nhận được vị thơm dịu của mùi nếp mới, vị cay cay, ngọt ngọt nơi cuống họng, hơi ấm lan toả dần dần tới mọi huyết mạch cơ thể chính là hương vị độc đáo của rượu nếp Nga Sơn.
Đến Nga Sơn – Thanh Hóa, khi trở về du khách đừng quên mang theo rượu nếp Nga Sơn về làm quà cho bạn bè và người thân.
Nguồn: Sưu tầm